مسجد های ابیانه

مسجد جامع:
 اين مسجد در محله " ميون ده " (ميان ده ) قرار دارد و داراي دو شبستان است که شبستان قديمي آن به وسيله دري کوتاه به کوچه اصلي راه دارد. کف آن شبستان چوبي است.

در ديوار جنوبي اين شبستان ، محراب چوبي قديمي قرار دارد که جزو آثار تاريخي با ارزش روستاي ابيانه است که تاريخ ساخت آن به سال 477 ه.ق بر ميگردد .

روي اين محراب نقش گل وبوته کنده کاري شده و با خطوط برجسته کوفي سوره " يس " در آن حک شده است. برخي نيز عقيده دارند به خط ميخي نيز نوشته دارد.

اين مسجد منبري چوبي دارد که مربوط به دوره سلجوقيان است و تاريخ ساخت آن 466 ه.ق است، روي اين منبر نقوش گل وبوته، گل هشت پر و کتيبه هايي به خط کوفي وجود دارد.

در ورودي مسجد نيز با نقش گل و بوته و خطوط برجسته، کنده کاري شده است . اين در، يک بار نيز مورد سرقت قرار گرفته است.

شبستان جديد اين مسجد سالن بزرگي است که در محوطه مياني آن نورگيري در سقف قرار گرفته است. در اين سالن ستون هايي با سرستون کنده کاري شده قرار دارد. سقف اين سالن به صورت تخته پوش از چوب گردو است که با نقوش منظم هندسي قاب بندي شده است. اين سقف از نوع کرکس پوش است ( به شکل بال گسترده کرکس است ) و بر روي آن کتيبه هايي از آيات قرآن وجود دارد .

شيطان که رانده گشت به جز يک خطا نکرد                    خود را براي سجده آدم رضا نکرد

 شيطان هزار مرتبه بهتر زبي نماز                    آن سجده را بر آدم و اين بر خدا نکرد

مسجد پرزله:

 اين مسجد که متعلق به عصر ايلخانيان است در محله پل قرار دارد. بر در ورودي مسجد، که قديمي ترين در موجود ابيانه است تاريخ 701 هجري نقش بسته است. ساختمان اين مسجد دو طبقه ساخته شده و در زير آن آب انبار و پا شير قرار دارد.

شبستاني که در طبقه همکف قرار دارد، با يک در يک لنگه اي به راهروي کوچکي راه دارد، که اين راهرو از يک طرف به کوچه و از طرف ديگر به راه پله اي که به طبقه بالا مي رود راه دارد.

طبقه بالا به صورت سالن بزرگ است که از بناهاي دوره صفويه است  در اواخر دوره قاجاريه، يک ايوان کوچک به آن اضافه شده است. روي در غربي مسجد پرزله تاريخ 1058ه.ق حک شده است که هم زمان با شاه اسماعيل صفوي است .

مسجد حاجتگاه:
 اين مسجد در محله زيارتگاه در کنار قبرستان قديمي قرار دارد و تاريخ ساخت آن را 400 سال پيش عنوان مي کنند. نماي اين مسجد آجري با دريچه ها و پنجره هاي مشبک هلالي است.

يک مسجد قديمي که در حال حاضر به انباري تبديل شده به اين مسجد متصل است. در طبقه بالاي مسجد نيز اتاقي قرار دارد که محل دفن موقت مرده هاي اربابان بوده است. جلوي مسجد، تخت گاهي معروف  به " تخت مزگه " قرار دارد که گفته مي شود ماشاالله خان سردار آن را ساخته است. در مسجد نيز در سال 953ه.ق هم زمان با سلطنت شاه طهماسب اول ساخته شده است. مردم ابيانه باور دارند که اين مسجد حاجت و نيازشان را برآورده مي کند و در اين مورد داستاني از کولي که کودک بيمارش را به پاي ستون اين مسجد مي آورد و کودک، سلامتي خود را باز مي يابد نقل مي کنند.

 مسجد يوسمون:

اين مسجد دو طبقه در محله يوسمون قرار دارد و زمان ساخت آن را 700 سال پيش ذکر مي کنند. " شده " يا علم متعلق به محله يوسمون در طبقه بالاي اين مسجد نگه داري مي شود. خانواده هاي يوسموني هنگام روضه خواني در اين مسجد مکان هاي به خصوصي داشته اند که به صورت موروثي تعيين شده است.