گون

گون با نام علمي Astragalus gummifer از خانواده ي Leguminosae (خانواده ي نخود) است. گياهي است چند ساله، بوته مانند و داراي ساقه ي چوبي با برگ هايي مرکب از برگچه هاي متعدد که اين برگ ها اکثرا فرد مي باشند.

گونه هاي مختلف گون که کتيرا از آن ها توليد مي شود داراي گل هايي به رنگ هاي صورتي، قرمز، آبي، بنفش، زرد و يا سفيد هستند. گل ها به صورت مجتمع، خوشه يا سنبله مانند بوده و گاهي در محور ساقه قرار دارند.

در صورتي که پايين ساقه و يا در يقه ي ساقه خراش(طبيعي و يا مصنوعي) ايجاد شود ماده ي صمغ مانندي ترشح مي شود که در اثر هوا خشک شده و به صورت هاي مختلف: قطره اي، مفتولي، پهن و خرمني با رنگ هاي زرد تا قهوه اي و يا بي رنگ در مي آيد که به نام " کتيرا " مشهور است.

کتيرا به اشکال مفتولي، قطره اي، خرمني، مسطح و بي شکل به رنگي هاي زرد، قهوه اي و يا بي رنگ (تا حدي شفاف) وجود دارد.

کتيرا در آب، نامحلول بوده ولي متورم مي شود و به صورت ژله ي سفتي در مي آيد.

بوته گون در بیشتر کوه های برز به وفور یافت می شود. 

اثرات مهم

* از کتيرا در فرآورده هاي سرماخوردگي به عنوان نرم کننده و ضدسرفه استفاده مي شود.

* استفاده ي ديگر آن در کنترل اسهال است؛ چون مي تواند مقدار زيادي آب را جذب کند و از خروج آن از بدن جلوگيري کند.

* هم چنين براي افزايش وزن مدفوع و کنترل حداقل زمان توقف مواد در سيستم روده اي – معده اي مورد استفاده قرار مي گيرد.

* گزارش هايي مبني بر جلوگيري از رشد سلول هاي سرطاني در داخل و خارج از بدن توسط کتيرا، به چاپ رسيده است.

* استفاده ي ديگر از آن به علت خاصيت چسبندگي کتيرا در محصولات چسب دندان مي باشد.

* کتيرا به عنوان يک ماده ي مطمئن، در آمريکا در محصولات غذايي مصرف مي شود. هم چنين به عنوان پر کننده قرص ها، امولسيون ها و سوسپانسيون ها در سطح صنعتي داراي استفاده ي فراواني است.

بارهنگ

بارهنگ گياهي است چند ساله، علفي و تا ارتفاع 70 سانتي ‏متر رشد مي کند. ساقه ي اين گياه بيشتر ايستاده و گاهي به طرف زمين متمايل شده است، همچنين فاقد شيار بوده و به تعداد فراوان است.

برگ‏ هاي بارهنگ بيضي شکل و داراي دمبرگ‏ هاي بلندي هستند که از اين گياه خارج مي‏ شوند. اين برگ‏ ها 3 تا 9 رگبرگ مشخص و برجسته دارند.

گل‏ هايش کوچک و به صورت اجتماع سنبله استوانه‏ اي، در انتهاي ساقه‏ قرار گرفته ‏اند و به رنگ سبز متمايل به قهوه‏ اي هستند. قسمت مورد استفاده گياه، برگ و دانه‏ آن است و دانه ‏هاي آن کوچک، تخم ‏مرغي و به رنگ قهوه ‏اي تيره هستند. زمان جمع‏ آوري اين دانه‏ ها، از اواسط بهار به بعد است. گياه تقريبا در تمام نقاط ايران رويش دارد.

اثرات مهم:

* برگ بارهنگ در درمان تورم نزله ‏هاي قسمت‏هاي فوقاني تنفسي (به علت دارا بودن تانن و موسيلاژ گياه) موثر است. تمام اشکال خيسانده عصاره مايع، شربت، آب برگ تازه و پاستيل‏ هاي تهيه شده از آن، مصرف مي ‏شود.

عصاره آبي در حالت سرد و عصاره مايع آن و همچنين آب برگ بارهنگ، اثرات توقف باکتري ‏ها و باکتري کشي را دارا است؛ در حالي که دم کرده و جوشانده برگ، فاقد اثر است؛ چرا که در اثر گرما د- گلوکزيداز آن شکسته شده و از عمل فعال شدن اجسام بعدي، جلوگيري مي‏ کند.

* دانه بارهنگ در درمان يبوست (اثر اصلي) کاربرد دارد و به عنوان داروي ضد التهاب دستگاه گوارش مصرف مي‏ شود.

برگ:

بر روي 2 تا 4 گرم برگ خرد يا پودر شده، يک ليوان آب سرد ريخته و تا حد جوشيدن، حرارت دهيد و بعد از آن حرارت را خاموش کنيد. سپس 10 دقيقه صبر کرده و محصول را صاف و ميل کنيد.

فرآورده‏هاي گياهي‏ برگ بارهنگ، بيشتر به صورت تي بگ حدود يک گرمي عرضه مي ‏شود و داروهاي گياهي تهيه شده از برگ، به صورت قطره يا شربت، به عنوان ضد سرفه و خلط ‏آور در بازارهاي جهان، در دسترس هستند.

دانه:

منابع مختلف، مصرف روزانه بين 5 تا 15 گرم دانه‏ را توصيه کرده‏‏ اند. دانه‏ ها را داخل نصف استکان آب ريخته، مخلوط کرده و ميل نماييد.
مهم ‏ترين اثرات گزارش شده ي بارهنگ:

(مربوط به برگ و دانه Major Plantago) ضد آلزايمر، ضد آرتريت، ضد تصلب شرائين، ضد باکتري، ضد سرطان، ضد کرم، ضد شکنندگي عروق، ضد ادم، ضد التهاب، ضد اکسيدان، ضد تب، ضد روماتيسم، ضد قارچ کانديدا، ضد عفوني کننده، ضد تومور، ضد سرفه، ضد زخم‏ هاي داخلي، قابض، بازکننده برونش ‏ها، ملين، مسهل، معرق، هضم کننده غذا، ادرار‏آور، خلط ‏آور، محافظ کبد، محرک ايمني بدن، شيرافزا، کاهش دهنده چربي، مقوي رحم، ترشح‏ کننده اسيداوريک در ادرار و درمان کننده زخم.

بادیان

براساس نتايج حاصل از يک پژوهش، عصاره گياه دارويي "باديان" يا "انيسون" در کاهش دفعات و شدت گرگرفتگي زنان يائسه موثر است.

این گیاه در برز به صورت خودرو در برخی از باغ ها رشد می کند.

اين مطالعه بر روي 72 زن يائسه که از گرگرفتگي شکايت داشتند و به مراكز بهداشتي درماني مختلفي در شهر و روستاهاي قزوين مراجعه مي کردند، انجام شد.

نمـونه ها از طريق پرونـده هاي موجود در مراكز بهداشتي درماني انتخاب و با شكل تصادفي به دو گروه 36 نفره دارو ( روزانه سه كپسول حاوي 100 ميلي گرم عصاره انيسون ) و دارونما ( 330 ميلي گرم نشاسته) با طول مدت مصرف چهار هفته تقسيم شدند.

دو هفته قبل از مصرف دارو شدت، تعداد گرگرفتگي و نوع مواد غذايي مصرفي از طريق پرسشنامه و فرم اطلاعاتي اندازه گيري و ثبت گرديد. نتايج در درون گروه ها مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت.

يافته هاي آماري نشان مي دهد تعداد و شدت گرگرفتگي روزانه قبل از درمان در گروه انيسون در هفته چهارم پس از درمان کاهش يافت، اما در گروه دارونما ميانگين تعداد و شدت گرگرفتگي تغيير معني داري نكرد.

نتيجه گيري نهايي مطالعه حاکي از اين است که انيسون يا باديان در كاهش دفعات و شدت گرگرفتگي زنان يائسه مؤثر است.

 پژوهشگران اين طرح آموزش انواع درمان هاي گرگرفتگي به زنان را توصيه مي کنند تا آن ها در انتخاب نوع درمان بر حسب پذيرش خودشان آزاد باشند.

پونه

پونه از خانواده نعناع است و ترکيب اصلي موجود در اين گياه، اسانس روغني فرار يا روغن منتول است.

به علاوه در اعضاى اين گياه مقدارى تانن، مواد رزينى و قند نيز وجود دارد و حاوي مقدار زيادي ويتامين است.

گياه پونه در فصل گرما مي رويد، اما سايه روشن را بهتر مي‏ تواند تحمل کند.

اين گياه در خاک‏ هاي مرطوب و غني از مواد آلي مانند کود برگ به خوبي رشد مي ‏کند.

پونه در برز در کنار جوی های آب می روید که  در فصل بهار برای خوردن و در فصل تابستان  برای خشک کردن مناسب می باشد.

کاربردهاي پونه

با گياه پونه مي توان يک دم کرده ي گياهي فوق‏ العاده تهيه نمود. براي تهيه ‏ي يک فنجان دم کرده ي اين گياه، يک قاشق غذاخوري سرخالي از برگ يا گل پونه ي تازه و يا يک قاشق چاي خوري برگ پونه خشک شده را در چاي صاف کن درون يک ليوان ريخته و يک فنجان آب در حال جوش را روي آن بريزيد. اجازه دهيد مدت 10 دقيقه دم بکشد و رنگ چاي در بيايد. اگر دوست داشتيد مي ‏توانيد آن را کمي شيرين کنيد.

برگ‏ ها و گل‏ هاي پونه و همچنين ساقه‏ هاي آن مي توانند جايگزين مناسبي براي بسياري از آنتي بيوتيک‏ ها باشند. اين گياه همچنين بادشکن، معرق، مدر و محرک نيز مي‏ باشد.

از دم کرده‏ي اين گياه براي درمان سرماخوردگي، زکام، سردردها، مشکلات گوارشي، کم کردن تب خفيف، تسکين گلودرد و براي بهبود نفخ شکم، حالت تهوع، دردهاي قاعدگي و بي ‏خوابي استفاده مي شود.

پونه را به عنوان تحريک کننده توليد صفرا نيز مي‏ شناسند.

تزريق عصاره ‏ي پونه به موش‏ هاي آزمايشگاهي نشان داد که اين گياه داراي خواص آرام بخشي خوبي است.

عصاره‏ ي پونه داراي خاصيت تسکين دهنده‏ ي درد نيز مي ‏باشد.

در محيط آزمايشگاه ديده شد که عصاره‏ ي پونه در مقابل ويروس تب‏ خال، ويروس آنفلوآنزا، بيماري نيوکاسل و ويروس‏هاي مختلف ديگر فعال است.

فوايد پونه:

پونه براي مقابله با بيماري‏هاي زير سودمند است:

- حالت تهوع و استفراغ

- مشکلات و ناراحتي ‏هاي گوارشي به طوري که از ترش کردن معده جلوگيري مي ‌کند و براي هضم غذا و برطرف کردن سکسکه مفيد است.

- سرماخوردگي، آنفلوآنزا، آسم

- سرفه و سياه سرفه

- گرفتگي بيني

- با توجه به خواص ضدميكروبي كه در عصاره و اسانس پونه وجود دارد، مي ‌توان از اين فرآورده‌ها به عنوان جايگزين طبيعي براي آنتي بيوتيك‌ ها استفاده كرد.

مقدار مصرف:

دم کرده ي پونه از ترکيب يک ليوان آب جوش با 2 گرم برگ خشک شده‏ ي پونه که به مدت 5 تا 10 دقيقه دم کشيده و صاف شده حاصل مي ‏شود.

اين دم کرده به طور معمول 2 تا 3 فنجان در روز استفاده مي ‏شود و محدوديتي در طول درمان وجود ندارد.

بابونه

بابونه گياهي است دائمي و كوچك، به ارتفاع تقريبا 30 سانتيمتر، داراي بويي معطر كه در چمن زارها و زمين هاي شني مي رويد. ساقه آن به رنگ سبز مايل به سفيد، برگ هاي آن كوچك متناوب و داراي بريدگي هاي باريك، نامنظم و پوشيده از كرك است. گل هاي آن مجتمع در يك طبق كه به طور منفرد در انتهاي ساقه گل دهنده در تابستان ظاهر مي شود. در هر طبق، گل هاي سفيد در اطراف و گل هاي زرد در قسمت وسط قرار دارند.

بابونه در برز در بیشتر باغ ها یافت می شود.

1) يكي از مهم ترين خواص بابونه، درمان زخم و ورم معده است که به آساني اين مرض را درمان مي كند. افرادي كه سال هاي سال با اين بيماري دست به گريبان هستند و از قرص هاي مختلف گران قيمت نظير Lozac و Zantac و ... استفاده مي كنند، مي توانند با استفاده از بابونه، پول داروي خود را پس انداز كنند و سلامتي خود را نيز بازيابند.

براي درمان زخم معده يك ليوان دم کرده غليظ بابونه درست كنيد (4 قاشق چاي خوري بابونه خشک را در يك ليوان آب جوش و يا چهار تا چاي كيسه اي بابونه در يك قاشق ليوان آب جوش ) و صبح ناشتا آن را بنوشيد. سپس در رختخواب به پشت دراز بكشيد و بعد از چهار دقيقه بخوابيد. البته بعد از يك ربع ساعت مي توانيد صبحانه خود را ميل كنيد . اين عمل را به مدت دو هفته ادامه دهيد تا زخم و ورم معده به كلي شفا پيدا کند.

2) بابونه اعصاب و قواي جنسي را تقويت مي كند.
3) بابونه تقويت کننده مغز است.
4) درمان كننده سردرد و ميگرن است.
5) براي تسكين دردهاي عضلاني دم کرده بابونه بنوشيد.
6) جويدن بابونه براي التيام زخم هاي دهان مفيد است.

آویشن

آويشن گياهي كوهستاني و معطر است كه تنوع زيادي دارد. اين گياه داراي طبيعتي گرم و خشك است و از آن معمولاً به عنوان ادويه براي طعم ‌داركردن انواع غذاها مانند پيتزا، ماكاروني، لازانيا و بعضي خوراك‌ها استفاده مي ‌كنند.

اين گياه در كشور ما معمولاً به صورت خشك شده و پودر مورد استفاده قرار مي‌ گيرد ولي در كشورهاي ديگر علاوه بر پودر آن، نوع تازه‌اش را نيز در غذا مصرف مي ‌كنند زيرا آويشن تازه عطر و بوي بيشتري نسبت به نوع خشك آن دارد.

 خواص درماني

- آويشن براي تقويت اعصاب، درمان افسردگي، خستگي و بي‌خوابي مفيد بوده و همچنين نشاط ‌آور است.

- آويشن خاصيت ضد ميكروبي، ضد قارچي و ضد انگلي دارد و اين به جهت وجود ماده تيمون در آن است ولي با توجه به اينكه تيمون خاصيت سمي نيز دارد، در مصرف آويشن زياده ‌روي نكنيد.

- مصرف آويشن به صورت جوشانده براي رفع تنگي نفس، برونشيت، سرفه، نفخ شكم ، سوءهاضمه، آسم ، سياه‌سرفه، سرگيجه، سردرد و زكام توصيه مي ‌شود، براي اين منظور 10 گرم آويشن را در يك ليتر آب ريخته و جوشانده آن را در طول روز ميل كنيد.

- اگر از درد مفاصل ، نقرس، ورم مفاصل و درد سياتيك در رنج هستيد نيز آويشن بخوريد.

- بعضي‌ها معتقدند ماليدن جوشانده آويشن روي سر از ريزش موي سر جلوگيري مي ‌كند.
يك چهارم قاشق چاي‌خوري پورد برگ آويشن خشك ‌شده شامل مواد زير است:

انرژي              8/0كيلو كالري

هيدرات كربن    0.02گرم                                 

پروتئين           0.04گرم                          

چربي             0.01گرم

فيبر               0.01گرم

كاسنی

کاسني با نام علمي CICHORIUM INTYBUS، گياهي از خانواده‌ي گل مينا (COMPOSITAE) مي ‌باشد. کاسني، گياهي علفي است که ارتفاع آن به طور متوسط به يک متر مي‌ رسد؛ داراي ريشه ‌هاي قوي و نسبتاً طويل مي ‌باشد. بر روي برگ ‌ها، بريدگي ‌هاي عميقي وجود دارد که در قسمت انتهايي شبيه به مثلث مي ‌شوند. گل‌هاي آبي رنگ بسيار زيبايي دارد. عمر اين گياه با توجه به شرايط زندگي، يک ساله، دوساله يا چند ساله مي ‌باشد. کاسني در نواحي نسبتاً مرطوب، با ارتفاع کم رشد مي ‌کند و بومي نواحي اروپا، هندوستان و مصر مي ‌باشد. البته گسترش آن در دنيا زياد است و در نقاط ديگر از جمله آسيا، آفريقا و قسمت‌ هايي از آمريکا هم مي ‌رويد.

کاسني، در نقاط مختلف  برز به طور خودرو وجود دارد. قسمت‌ هاي مورد استفاده‌ ي آن، ريشه و برگ ‌ها ي آن مي ‌باشد. البته ممکن است به غير از برگ ‌ها از ساير قسمت ‌هاي هوايي گياه نيز استفاده شود.

کاسني به نام عمومي CHICORY در جهان معروف مي ‌باشد و نقاط اصلي رويش آن در ايران شامل نواحي کم ارتفاع البرز، قزوين، رشت، اطراف تهران، کرج، آذربايجان، رودبار، اروميه، لاهيجان، بلوچستان، بجنورد، مشهد، فريمان و بسياري از نقاط ديگر مي‌ باشند.

اثرات مهم:

ترکيبات محلول در آب کاسني، خاصيت مسکن دارند و بعضي از قندهاي موجود در آن (اوليگوساکاريدها OLIGOSACHARIDES) داراي خاصيت افرايش ميکروب‌ هاي مفيد و کاهش باکتري‌ هاي بيماري ‌زا در روده مي ‌باشند. مطالعات جديد نشان مي ‌دهند که برخي ترکيبات موجود در کاسني، در مشکلاتي از جمله يبوست ، اسهال هاي ميکروبي، سرطان و بيماري ‌هاي قلبي- عروقي،  مي ‌توانند موثر واقع گردند.

همچنين طبق مطالعات انجام شده بر حيوانات آزمايشگاهي، مواد موثر کاسني مي ‌توانند از سرطان روده  جلوگيري کند. از ديگر اثرات مفيد کاسني، حفاظت کبد  در برابر سموم کبدي است و اين اثر با ماده‌اي به نام تتراکلروکربن(CARBON TETRACHOLORIDE) به اثبات رسيده است.

عصاره‌ي الکلي ريشه ي کاسني، اثرات ضد ورم و ضد التهابي نيز دارد. از ديگر اثرات کاسني، اشتها آوري  و خاصيت ضد ترش کردن معده  را مي ‌توان نام برد.
همچنين بر اساس مطالعه ‌اي، ريشه ي گياه کاسني مي‌ تواند بعضي قارچ کش ‌ها را جذب نمايد که در اين صورت باعث سميت مي شود. البته موارد مذکور بسيار محدود مي ‌باشند، ولي نبايد آنها را از نظر دور داشت.

مصرف کاسني از زمان قديم و حداقل از قبل ميلاد مسيح مرسوم بوده است. از جمله مصارف مهم اين گياه که از قديم نيز رواج داشته، مصرف آن به عنوان مقوي کبد و کاربرد آن در بيماري‌هاي کبدي بوده است.امروزه نيز يکي از مصارف مهم آن در مشکلات کبدي است. همچنين اثراتي از جمله مقوي معده، مدر(ادرار آور)، تصفيه کننده ‌ي خون، صفرا  بر، تب بر، اشتها آور، درمان نقرس ، کمک در درمان  رماتيسم، دفع رسوبات ادراري و رفع کم‌ خوني  براي آن قائل مي‌ باشند که البته اين موارد در حال تحقيق بوده و در آينده‌اي نه چندان دور موارد درماني قطعي و جديدي براي آنها پيش ‌بيني مي ‌شود.