روستای برز از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز و در 165 کیلومتری اصفهان واقع شده است. برز یا برزرود، با مساحتی حدود 20 هکتار یکی از زیباترین روستاهای منطقه ی نطنز و کاشان است.
روستای برز روستای کاملاً دره ای است که از شرق به غرب کشیده شده است. جاده بین روستایی که روستاهای ابیانه، طره، برز، یارند و هنجن را به مراکز بالا دست ارتباط می دهد، از وسط روستای برز می گذرد و آن را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. قسمت جنوبی روستا عمدتاً مساکن قدیمی و سنتی روستا قرار دارد و بیشترین بناهای تخریبی و مرمتی در این محدوده استقرار دارد. قسمت شمالی بافت جدید روستا است که در دهه های اخیر توسعه یافته است و بیشترین مساکن نوساز روستا در آن قرار دارد و معابر آن عریض تر است.
از ابتدا تا انتهای روستا (شرق به غرب) باغات روستا قرار دارد و بسیاری از مساکن در دل همین باغات می باشند و سیما و منظر زیبایی به روستا داده است. دو طرف روستا در شمال و جنوب ارتفاعات زیادی قرار گرفته که توسعه روستا را به سمت شمال و جنوب با محدودیت مواجه کرده است.
از ابتدا تا انتهای روستا (شرق به غرب) باغات روستا قرار دارد و بسیاری از مساکن در دل همین باغات می باشند و سیما و منظر زیبایی به روستا داده است. دو طرف روستا در شمال و جنوب ارتفاعات زیادی قرار گرفته که توسعه روستا را به سمت شمال و جنوب با محدودیت مواجه کرده است.
در زمان صفویان یکی از وزرای شاه عباس صفوی به نام "میرزاباقرخان" این روستا را برای سکونت انتخاب کرد واین امر باعث رونق اقتصادی برز شد. بعد از مدتی، مرکز فرمانداری منطقه به این روستا منتقل شد.در دوره حکومت پهلوی، این روستا به شیوه خان و خان سالاری اداره می شد که با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه پیشرفت این روستا و بهره مندی از امکانات رفاهی فراهم شد. هم اکنون این روستا دارای شورایی متشکل از بزرگان آن می باشد که مسایل و مشکلات روستاییان از طریق این شورا به مسئولان منتقل و حل وفصل می شود.آب و هوا در ناحیه ایی که روستای برز واقع شده است در فصول مختلف سال، نیمه معتدل وخشک کوهستانی است واطراف این روستا را کوه‌هایی احاطه کرده اند از جمله : کوه‌های هیمند در شمال غربی وردشت در شمال، تخته سرگر در جنوب شرقی و ریزنده در جنوب غربی روستا واقع شده است.این روستا همچنین، دارای منابع غنی آب معدنی می باشد که شامل چشمه‌ها و قنات های متعدد است. در میان روستا،جویبارها و رودهای کوچکی جریان دارد، که از رودخانه ی برزرود منشعب می شوند و یا به آن می پیوندند و همچنین، نام دره برزرود که این روستا در آن قرار گرفته و نام خود روستا از این رودخانه است.مردم روستای برز به زبان پهلوی(فرس قدیم) و فارسی سخن می گویند.آنها مردمی فرهنگ دوست و دانش پرورند. در حدود هشتاد سال پیش که تعداد مدارس کل ایران شانزده عدد بیشتر نبود، بزرگان این روستا اقدام به بنای یک مدرسه نمودند و بعد از مدتی دبیرستان روستای برز نیز ساخته شد.از این اهالی دانش دوست،داستان ها و افسانه‌هایی نیز نقل شده است که در کتاب افسانه‌های دهستان برزرود گردآوری شده است و نشان از فرهنگ غنی مردمان این روستا می دهد.
همچنین کتاب دیگری با نام شاخه طوبا در مورد روستا و فرهنگ ان، به دست یکی از اهالی برز در دست چاپ است.بر اساس نتایج سرشماری سال 75 روستای برز 119 نفر جمعیت داشته است..بیشتر مردم روستای برز به رزاعت و باغداری مشغول اند و انواع میوه‌ها همچون:گلابی،خرمالو،به ، سیب،زردآلو ،بادام و گردو از محصولات باغی این روستا به شمار می رود.گندم و جو و صیفی جات و سبزی جات نیز مهم ترین محصولات زراعی برز هستند.
مراسم عید نوروز، چهارشنبه سوری ، شب یلدا،سیزده بدر در میان خانواده‌های روستا رواج دارد، برگزاری مراسم و ایین های محرم و صفر نیز در بین مردم روستای برز معمول است.
سیر تاریخی
سابقه سکونت در روستای برز از قدمت بسیار بالایی برخوردار است و طبق گفته افراد محلی سابقه شکل گیری آن به قبل از اسلام بر می گردد.از نشانه های آن بقایای قبرستان های زرتشتی ها و یهودیان در روستا می باشد.
این روستا در گذشته مرکز سابق بخش برز بوده است و بزرگان و نامداران زیادی را در دامن خود پرورش داده است. از جمله این بزرگان می توان به میرزا ابوالمعالی وزیر غلامان و تفنگچیان (وزیر شاه عباس اول ) ، فرزندان وی که هر یک سمتی در دستگاه صفویه داشته اند ، میر ابوالعلی ، عموزاده میر ابوالمعالی ، وزیر قورچیان شاه عباس اول و فرزندانش میرزا محمد شفیع ، وزیر قورچیان شاه صفی ، میرزا محمد باقر ، وزیر قورچیان شاه عباس دوم و فرزند زاده اش ، میرزا محمد صادق ، وزیر شاه طهماسب دوم اشاره کرد.
در مجموعه ناصری نسخه خطی از حسین بن ابراهیم خان اصفهانی(سال 1294 ه.ق) وجود دارد که راجع به برز چنین نوشته است:
برز در تحت قریه طره اتفاق افتاده ، در میان دره کوه. برز ، دهی است که در همه نطنز ، دهی به این خوش آب و هوایی نیست، ییلاق است. تخمیناً 300 خانوار بوده . مردم برز اناثاً و ذکوراً صاحب صوت می باشند . باغات و اشجار میوه از همه قسمی زیاد دارد . به خصوص گلابی که خیلی زیاد است . هم رودخانه دارد و هم قنات . از بالای ده تا زیر ده خیابانی درست کرده اند که هر دو طرف آن چنار است. در پشت خیابان خانه از هر دو طرف ، پشت خانه ها باغات. یک روی خانه به خیابان و یک روی به باغات است. محصول شتوی ، گندم ، صیفی و جو حامض است.
(حسین ابن محمد ابراهیم خان اصفهانی ، 1294 ، ص629)
با توجه به این مباحث روستای برز دارای قدمتی دیرینه و آبادانی وصف ناپذیری بوده است. بقایای ساختمان دبیرستان روستا ، پاسگاه و... نشان می دهد که این روستا از گذشته های دور مرکزیت بخش را بر عهده داشته و روستاهای اطراف را تحت پوشش آموزشی و امنیتی داشته است.
از جمله دلایل مسکون شدن این روستا ، منابع آب و خاک مناسب بوده است و در طول قرن ها منجر به تداوم زندگی در روستا شده است.
به طور کلی مراحل توسعه و گسترش روستا را می توان به سه دوره تقسیم کرد. در دوره اول اول که شکل گیری هسته اولیه و مرحله اول توسعه است عمدتاً منطبق بر محله گریند در قسمت جنوب روستا است و سیل سال 1335 بسیاری از بناهای این قسمت را ویران کرده است. مرحله دوم عمدتاً در قسمت های جنوبی تر که با ارتفاعات پشت قلعه محدود می شود ، گسترش یافت و نهایتاً مرحله سوم توسعه در شمال روستا یعنی بالادست جاده کنونی گسترش یافت که امروزه بیشترین مساکن نوساز روستا در این قسمت ها قرار دارد.
همچنین کتاب دیگری با نام شاخه طوبا در مورد روستا و فرهنگ ان، به دست یکی از اهالی برز در دست چاپ است.بر اساس نتایج سرشماری سال 75 روستای برز 119 نفر جمعیت داشته است..بیشتر مردم روستای برز به رزاعت و باغداری مشغول اند و انواع میوه‌ها همچون:گلابی،خرمالو،به ، سیب،زردآلو ،بادام و گردو از محصولات باغی این روستا به شمار می رود.گندم و جو و صیفی جات و سبزی جات نیز مهم ترین محصولات زراعی برز هستند.
مراسم عید نوروز، چهارشنبه سوری ، شب یلدا،سیزده بدر در میان خانواده‌های روستا رواج دارد، برگزاری مراسم و ایین های محرم و صفر نیز در بین مردم روستای برز معمول است.
سیر تاریخی
سابقه سکونت در روستای برز از قدمت بسیار بالایی برخوردار است و طبق گفته افراد محلی سابقه شکل گیری آن به قبل از اسلام بر می گردد.از نشانه های آن بقایای قبرستان های زرتشتی ها و یهودیان در روستا می باشد.
این روستا در گذشته مرکز سابق بخش برز بوده است و بزرگان و نامداران زیادی را در دامن خود پرورش داده است. از جمله این بزرگان می توان به میرزا ابوالمعالی وزیر غلامان و تفنگچیان (وزیر شاه عباس اول ) ، فرزندان وی که هر یک سمتی در دستگاه صفویه داشته اند ، میر ابوالعلی ، عموزاده میر ابوالمعالی ، وزیر قورچیان شاه عباس اول و فرزندانش میرزا محمد شفیع ، وزیر قورچیان شاه صفی ، میرزا محمد باقر ، وزیر قورچیان شاه عباس دوم و فرزند زاده اش ، میرزا محمد صادق ، وزیر شاه طهماسب دوم اشاره کرد.
کوچه باغ های برز
در مجموعه ناصری نسخه خطی از حسین بن ابراهیم خان اصفهانی(سال 1294 ه.ق) وجود دارد که راجع به برز چنین نوشته است:
برز در تحت قریه طره اتفاق افتاده ، در میان دره کوه. برز ، دهی است که در همه نطنز ، دهی به این خوش آب و هوایی نیست، ییلاق است. تخمیناً 300 خانوار بوده . مردم برز اناثاً و ذکوراً صاحب صوت می باشند . باغات و اشجار میوه از همه قسمی زیاد دارد . به خصوص گلابی که خیلی زیاد است . هم رودخانه دارد و هم قنات . از بالای ده تا زیر ده خیابانی درست کرده اند که هر دو طرف آن چنار است. در پشت خیابان خانه از هر دو طرف ، پشت خانه ها باغات. یک روی خانه به خیابان و یک روی به باغات است. محصول شتوی ، گندم ، صیفی و جو حامض است.
(حسین ابن محمد ابراهیم خان اصفهانی ، 1294 ، ص629)
با توجه به این مباحث روستای برز دارای قدمتی دیرینه و آبادانی وصف ناپذیری بوده است. بقایای ساختمان دبیرستان روستا ، پاسگاه و... نشان می دهد که این روستا از گذشته های دور مرکزیت بخش را بر عهده داشته و روستاهای اطراف را تحت پوشش آموزشی و امنیتی داشته است.
از جمله دلایل مسکون شدن این روستا ، منابع آب و خاک مناسب بوده است و در طول قرن ها منجر به تداوم زندگی در روستا شده است.
به طور کلی مراحل توسعه و گسترش روستا را می توان به سه دوره تقسیم کرد. در دوره اول اول که شکل گیری هسته اولیه و مرحله اول توسعه است عمدتاً منطبق بر محله گریند در قسمت جنوب روستا است و سیل سال 1335 بسیاری از بناهای این قسمت را ویران کرده است. مرحله دوم عمدتاً در قسمت های جنوبی تر که با ارتفاعات پشت قلعه محدود می شود ، گسترش یافت و نهایتاً مرحله سوم توسعه در شمال روستا یعنی بالادست جاده کنونی گسترش یافت که امروزه بیشترین مساکن نوساز روستا در این قسمت ها قرار دارد.
قدمگاه
مزار
نمایی از روستای برز از روی کوه لاچیان
نمایی از روستای برز از روی کوه لاچیان
پست‌ها
