مشکلات کشاورزي سنتي در روستاي چيمه

کشاورزی سنتی:
آنچه که مردم روستای چیمه و روستاهای دیگر کشور ما با آن دست و پنجه نرم می کنند و با توجه به تغییر و تحولات روبه سرعت جهانی در مکانیزه شدن کلیه امور، باعث در تنگنا قرار گرفتن شدید و شکننده این بخش از جامعه شده است. به گونه ای که می توان گفت آنچه که علی رغم مشکلات بسیار این بخش، آن را همچنان زنده نگه داشته است؛ دلبستگی های آباء و اجدادی به زمین، نبود کار و درآمد در بخش های دیگر،  که در نتیجه گیری کلی می توان به ضرب المثل کاچی بهتر از هیچی اشاره کرد.

تعاریف: 

کردو:

یک قطعه از زمین کشاورزی به قطعاتی  با اندازه های کوچکتر تقسیم می شود که کردو می نامند

سرجوبه:

کنار جوی آبی که آب را از چشمه به طرف زمین هدایت می کند، سرجوبه نامیده می شود. سرجوبه معمولاً مالکیت خصوصی دارد و مالک با کاشتن درخت از آن استفاده می کند. درختان مزبور از آبی که از جوی می گذرد استفاده می نمایند.
سرجوبه و زمین  مجاور جوی می تواند یک مالک یا مالکیت  متفاوت داشته باشد.

یونگا:

زمینی مسطح و سفت به مساحت حدودی 100 مترمربع به بالا که در قدیم جهت خرد کردن گندم یا جو بصورت سنتی استفاده می کردند.

مرق:

علف های هرز که در کنار جوی یا  داخل زمین کشاورزی می روید.  در صورتی که با آن مقابله نشود تمام زمین کشاورزی را فرا می گیرد و فرصت رشد و نمو گیاهان مفید و درختان را می گیرد.
این علف هرز قدرت فوق العاده ای در حیات دارد. به صورتی که در بین کشاورزان سنتی معروف است؛ چنانچه مرق خشک شود و چند سال از خشک بودن آن بگذرد و آنگاه مقدار کمی نم و رطوبت به آن برسد مجدّداً سبز می گردد.

یک جوی آب چشمه:

مقداری از آب که بتوان به راحتی یک کردو یک قفیسی مسطح را در تیرماه در زمان90 ثانیه آب نمود.


آب چشمه بین زمینهای کشاورزی تقسیم شده و مالکیت خصوصی پیدا کرده است به گونه ای که چنانچه  آب چشمه را یک جوی فرض کنیم؛ هر 1۴ روز یک بار نوبت زمین جهت آبیاری می باشد. بنابراین می توان زمینهای سند داری که از آب چشمه استفاده می کنند محاسبه نمود.
طاق:
12 ساعت آب چشمه یک طاق نامیده می شود.

سرطاق:

کسی است که مسئول تقسیم آب چشمه در یک 12 ساعت پی در پی بین زمین داران مالک آن آب می باشد.

روزقه:
مدت زمانی1۴  روز که یک زمین نوبت آب آن فرا می رسد تا سرطاق آب را از چشمه به طریق جوی به زمین برساند. نوبت آبی معمولاً در یک روز از هفته  ثابت نمی ماند  و اگر نوبت آب سری اول جمعه است، سری دوم پنج شنبه و به همین ترتیب روزهای نوبت آبی می چرخد و از طرف دیگر در یک نوبت آبی، روز و در نوبت دیگر شب موقع آبیاری قرار داده می شود.

پرواز:

 وقتی آب از چشمه از طریق جوی به طرف زمین برده می شود ممکن است در مسیر جوی، آشغال و شاخه های نازک درختان باعث گرفتگی جوی و مانعی جلوی جریان آب شود، که اصطلاحاً به این عمل پروازگرفتن جوی گویند. در اینصورت آب از جوی منحرف و باعث خرابی زمینهای اطراف می گردد. خصوصاً چنانچه زمینهای اطراف پله ای باشد . این مسئله در فصل پائیز که برگ درختان در جوی و زمین پراکنده است شدت بیشتری می گیرد از این رو همواره در کنار آبیار شخص دیگری باید مراقب جوی باشد تا در جایی گرفتگی ایجاد نگردد.

پروراندن کود:

معمولاً کشاورزان برای اینکه علف های هرز موجود در کود از بین برود و خواص کود به شکل بهتری ظاهر گردد آن را پرورش داده و بعد به زمین منتقل می نمایند به این صورت که کود را در جایی روی هم ریخته و با خاک مخلوط می نمایند. این کود انباشته را چند سری در فواصل زمانی معین زیر و رو می کنند تا کود آن در صورت انباشتگی با حرارت شدیدی که  دارد نسوزد و خواص آن، جهت زمین کامل تر گردد.
مشکلاتی که کشاورزی سنتی با آن روبرو است:

۱-مشکلات مرتبط با آب و آبیاری :
با توجه به جوی های نامناسب که آب را از چشمه به زمین های کشاورزی می رساند مقدار قابل توجهی از آب  هرز می رود. جدای از آن که در فصل پائیز و زمستان که زمینهای کشاورزی نیازی به آب ندارند بطور کامل آب چشمه رها شده و استفاده ای از آن نمی شود. .
هفت ماه سال از آب چشمه برای مصارف کشاورزی استفاده و پنج ماه سال آب چشمه هرز می رود.
با ذخیره یک جوی آب در طول ماههایی که آب هرز است می توان به 900 جریب زمین کشاورزی در طول سال زراعی آب رسانی نمود.
در صورتی که چنانچه آب چشمه را در طول ماههایی که آب هرز است، دو جوی فرض کنیم (که معمولاً  اینگونه است) می توان برای 1800 جریب زمین آب ذخیره نمود.
همچنین رویش علف های هرز مانند مرق در مسیر جویها هرچند که به استحکام جوی کمک می کند در عین حال مقدار قابل توجهی از آب را نیز به خود اختصاص می دهد.
در هر نوبت آبیاری یک نفر موظف می گردد تا در مسیر آب حرکت کند و تا جایی که امکان دارد جلوی هرز رفتن آب از کناره جویهای نامناسب را بگیرد و مواظبت نماید که در جایی پرواز مانع از حرکت آب نگردد که این فرد اصطلاحاً  جوی پا نامیده می شود.
بطور کلی می توان گفت ما با بهترین نعمت خدا دادی، آب مایه حیات بدترین رفتار را می نماییم و به نامناسب ترین شکل از آن استفاده می کنیم.

2- مالکیت های کوچک
مالکیت های کوچک باعث گردیده است تا اندازه بالایی آزادی عمل از دست کشاورزان گرفته شود. به راحتی در جای جای زمینهای کشاورزی می توان مالکیت های 2-3 نفری بیشتر یا کمتر بر یک جریب زمین را مشاهده نمود؛  کردوی کوچک اولی از سید حسن، دومی از سید ابراهیم سومی از نقی و به همین صورت می باشد و این در صورتی است که اگر زمین های پراکنده  کشاورز در یک جا جمع گردد به راحتی بالغ بر چندین جریب می شود.
پراکندگی زمین کشاورزان هرچند با توجه به تفاوت خاک، آب و هوا باعث ایجاد تنوع محصول می شود ولی از طرف دیگر باعث اتلاف نیروی کشاورز و محدودیت عمل و مشکلات بسیار دیگر می گردد.
شایان توجه است که پستی و بلندی های زمینهای کشاورزی در روستا امکان استفاده از مکانیزه کردن کشاورزی در سطح وسیع را مانع می گردد ولی بطور حتم مزایای تجمع زمینهای یک کشاورز در یک جا مزایای در خور توجهی می تواند داشته باشد.


3- راه
یکی از مشکلات کشاورزان سنتی نبود راه برای زمینها می باشد.  زمینهای مذکور که پایه و اساس آن در زمانهای قدیم گذاشته شده است سعی در حداکثر استفاده از زمین را نموده اند و تنها راه مال رو که می تواند بسیار کم عرض باشد برای زمین در نظر گرفته شده است.
برای کشاورزان این یک اصل است که گفته می شود راه زمین از راه جوی آب آن است یعنی جوی آبی که آب قنات را به طرف زمین می برد نشانی از راه زمین می دهد؛ راه از کنار جوی آب
نبود  راه مشکلات فراوانی را پیش روی کشاورز قرار می دهد. از جمله:
الف- رفت و آمد بین منزل و زمین با وسیله نقلیه امکان پذیر نمی شود.
ب- بردن کود جهت زمین با وسیله های باری امکان پذیر نیست و باید به صورت سنتی از الاغ یا  فرقون استفاده کرد.
ج- جابجایی محصول از جمله گندم، جو جهت خرد کردن و محصولات دیگر از زمین به منزل با وسیله امکان پذیر نمی شود.

4- حیوانات وحشی
یکی دیگر از مشکلات کشاورزان آسیب های فراوانی است که از طرف حیوانات وحشی مانند گراز، شغال، تکنه و ... به زمینهای کشاورزی وارد می شود. مبارزه با این گونه حیوانات در زمانهای قدیم  نگهبانی به نوبت در شب به وسیله کشاورزان صورت می گرفته است ولی اکنون به راحتی این گونه حیوانات محصولات زمینها را از بین می برند.

5- مشکلات مربوط به عدم آگاهی جامع و کامل به مسائل کشاورزی
ورود اطلاعات علمی و دستگاههای جدید و کودهای شیمیایی در کشاورزی باعث گردیده که اطلاعاتی که  به صورت سنتی در بین کشاورزان رواج داشت با اطلاعات جدید، دانشی مخلوط ایجاد کند که شاید نتوان آن را قابل قبول دانست.
و از طرفی تجربه های ارزشمندی که حاصل تلاش سالهای متمادی کشاورزان بود در اثر ورود مسائل جدید برای کشاورزان به فراموشی سپرده شود و به نسل جوان منتقل نگردد.
کشاورز سنتی به تجربه دریافته که زمان چک هر درختی چه موقع می باشد و چیدن میوه برای نگهداری طولانی مدت، چه موقع و چند روز بعد از اتمام زمستان بهترین وقت آب کردن زمین می باشد. او به تجربه دریافته است که کود حیوانی را چگونه بپروراند تا حداکثر استفاده از آن صورت گیرد و شروع و پایان آبیاری چه موقع است، چه درختانی در بهار زودتر باید آب شود و چه درختانی دیرتر، کشاورزان سنتی آگاهند چگونه با درختان رفتار نمایند تا آفت نگیرد؛
اما کشاورز امروزی با آمدن کود شیمیایی بدون اطلاعات کافی از طریقه استفاده، آن را جایگزین کود ارزشمند حیوانی می کند. کشاورز امروزی آنچنان از سموم مختلف استفاده می کند که نه تنها آفت درختان را از بین می برد بلکه خاک، درخت و محصول را هم فوق العاده آلوده به سموم می سازد و آن را راهی شهر برای فروش می نماید و این عدم آگاهی از تجربه و دانش روز باعث گردیده است که روز به روز کیفیت محصولات پائین بیاید.

6- مشکلات مربوط به محصول:
برای جمع آوری محصولاتی مانند گندم و جو در زمانهای قدیم برای هر منطقه کوچک کشاورزی، محلی به نام یونگا در نظر گرفته می شد.
یونگا از طرفی نزدیک به زمینهای کشاورزی قرار داشت و از طرف دیگر محل مناسبی برای خرد کردن گندم بود.
اما امروزه به جهت اینکه یونگاها  برای ماشین های خرمن کوب غیر متناسب و با توجه به نبود راه دست نیافتنی است، از این رو آوردن محصول مثل گندم و جو به مکانهایی که بتوان از ماشینهای خرمن کوب استفاده کرد، بسیار سخت و هزینه بر می باشد.

7- مشکلات مربوط به نیروی انسانی
بطور حتم نیروی انسانی کشاورزان که در اثر شرایط نامناسب زمین، نبود راه، جوی نامناسب و مسائل بی شمار دیگر به هدر می رود سرمایه ملی است که همگان در برابر آن مسئولند.
مطمئناً در صورت شرایط مناسب تری در کشاورزی سنتی که امکان پذیر هم می باشد نه تنها کشاورزان را به خوبی تامین می کند بلکه فرصت شغلی سالم و مناسبی برای جوانان به شمار می رود.
طبقه کشاورز سنتی و روشنفکر علاقمند می تواند مشکلات عظیم این بخش را با ارائه راههای مناسب، اجرایی، مقرون به صرفه، متناسب با سنت های موجود، از به هرز رفتن روزافزون این سرمایه های طلائی از جمله آب، هوا، خاک، خورشید، نیروی انسانی به بهترین نحو جلوگیری نماید.




در جمع بندی می توان بخشی از نیازها و مشکلات بخش کشاورزی سنتی را بصورت زیر لیست نمود:

1- مشکلات مرتبط با آب و آبیاری
2- مالکیت های کوچک
3- راه
4- حیوانات وحشی
5- مشکلات مربوط به عدم آگاهی کامل و جامع به مسائل کشاورزی
6- مشکلات مربوط به محصول و جمع آوری، حمل و نقل، بسته بندی و... )
7- مشکلات مربوط به اتلاف نیروی انسانی
اعتقادداریم ظرفیت ها و استعدادهای بالقوه این بخش نه تنها قابلیت حل مشکلات و نیازهای خود را دارد بلکه یک منبع سودآور و سالم برای بخش عظیمی از جامعه محسوب می گردد.