سرجه یا سَره کاسه ی است مسی ، جهت اندازه گیری ، مدت زمان آب مصرفی کشاورزی زمینهای مزروعی یا اشجاری ، در زمانهای " تنگ آبی " و کم آبی توسط مالکان آخر هر جوب ، از ساعت پنج بعد الظهر در24 ساعت یا یک شبانه روز .
این کاسه دارای ده نشان بنام "خط " می باشد که هر خط آن برابرسه دقیقه زمان است و هر سره سی دقیقه بطول میکشد تا در ظرف زیرین قوطه ور شود ، که در اصطلاح می گویند " سره اُفتاد "
انجام مدیریت زمان در آبگیری عموماً در مکانهای مشخص ویا ( نزدیک ترین محل به چند شریک جوب ) با حضور دو یا چند نفر از افراد نوبت بعدی انجام می شد .
به محض رسیدن آب به ورودی اولین کرت ( گلو کردو ) که با صدای ( رسید ، آهای ، هوی ، های ) از طرف مالک بلند میشد ، شخص " سرهِ ده " با قرار دادن کاسه مذکور در ظرفی ( بادیه یا سطل ) پُر از آب ِ کاملا " تمیز و عاری از هر گونه ... دیدن ادامه » خاشاک و با توجه به اطلاعات مدون جوب مورد نظر ، مدت زمان آبگیری هر مالک را مشخص می نمود .
قبل از پایان زمان معمول ، بنا به وضعیت جوی و نوع زراعت به مالک اخطار می شد که چند خط از میزان حق وی باقی است ، تا در نحوه آب دادن دقت کافی را نماید ." اصطلاح جَختِشو کن اینجا کاربرد دارد "
پایان زمان هر مالک ، در مقدار معین آبگیری ، تا رسیدن آب به " گلو کردوی " نفر بعدی بدون " سره گذاری " انجام می شد .
به زبان ساده تر هر بیست و چهار ساعت ، بیست جریب ، زمین می بایست آبیاری می گردید . و چهار ساعت باقی مانده ، زمان آبگیری جوی های اصلی و فرعی هر " رشن " محاسبه شده بود .
البته گاهاً معاوضه زمان در رشن ها رایج بود " ( جابجای محل آبیاری مالک در رشن دیگر ) ولی قاطعیت در امر میزان سنجی زمان آبیاری هر مِلک ، بسیار جدی و بدور از هر گونه ، نا عدالتی بود "
سره دو نوع است :
الف : سره اصل یا "" واوین "" ( واوی یون )
ب : سره بدل یا "" عیار ""
سره "عیار" همیشه به جهت امور جاری در دست مالکان بصورت گردشی در جریان بود .
ولی سره " واوین " بجهت اصل بودن فقط بصورت محک و دقت در امور سالی یک یا چند بار ( در صورت بروز اختلاف احتمالی ) استفاده میگردید .
با توجه به نوع آب مصرفی ( آهکی بودن ) و یا هر احتمال دیگر هر ساله درتختگاه زیارت ( روبروی شاه زاده اسماعیل ) با حضور بزرگان و ریش سفیدان ده ، جهت کنترل سرهِ در دست مالکان ، همزمان سره واوین و عیار را در ظرف جدا گانه قرار میدادند ، تا صحت و سقم آن بر همگان اثبات گردد .
در عرف قدیم می بایست هر دو سرهِ " همزمان " می اُفتاد .
غالباً هم " سره واوین " دو خط می بایست بالا می اُفتاد ، یعنی اول سره عیار در آب قوطه ور میشد بعد از حداکثر شش دقیقه سره واوین می بایست قوطه ور میشد .
حال اگر سره " عیار " بیش از زمان معمول ، زود تراز سره " واوین " می اُفتاد ، این بدان معنی بود که سوراخ زیرین دچار مشکل اساسی است ویا به زبان ساده تر " به سره انگولک " کردن . که این مهم در حضوربزرگان رفع اشکال میشد .
ویا بلعکس ، اگر سره " عیار " بعد از سره " واوین " می اُفتاد یعنی سوراخ بر اثر رسوبات تنگ شده .
در اینصورت توسط افراد خُبره با ریسمان مخصوص " سره را نخ کشی " می نمودن .
نویسنده: اکبر چهرزاد
پستها
0 : توضیحات:
ارسال یک نظر